Diyarbakır’ın kuzeyinde, Ergani ovasında, Dicle Nehri’nin kenarında bulunan Çayönü 1963 yılında keşfedilmiştir. İlk kazılar Dr. Halet Çambel ve Prof Dr. Robert J. Braidwood tarafından başlatılmıştır.
Çayönü Nedir?
Çayönü Tepesi, Diyarbakır’ın Ergani ilçesine bağlı Hilar köyü yakınlarında yer alan ve tarihten önceki dönemi yansıtan önemli bir höyüktür. MÖ 10.200 yılına kadar yerleşim izleri bulunmuş olan Çayönü, özellikle avcı-toplayıcı toplumların yerleşik hayata geçiş yaptığı ve tarıma ilk adımların atıldığı yerlerden biridir.
Çayönü‘den ilk yerleşim M.Ö. 10200 yıllarında olmuştur ve bölgede M.Ö. 4200’lü yıllara kadar yaşanmışıtır.
Çayönü kazılarında, 6000 yıl boyunca farklı mimari tasarımlarda binalar ve taş temelli kerpiç binaların ilk örnekleri bulunmuştur.
Çayönü kazılarında, ilk dönemlerde avcılık yapılmasına rağmen, MÖ 8500 yılına ait buğday ve baklagiller de bulunmuştur. M.Ö. 6000’lere gelindiğinde Çayönü‘nde yaşayan herkes kendi yiyeceğini tarımdan elde edebiliyordu. Bölgenin en önemli özelliği avcı – toplayıcı toplulukların yerleşik hayata geçişini yaşandığı yer olmasıdır.
Çayönü‘nde çok sayıda küçük alet ve eser bulunmuştur.
Tahıl ve evcilleştirmeye dayalı köy hayatının en eski örneklerinden olup, günümüz uygarlığının da önemli bir basamağını oluşturmaktadır. Onların yerleşmesinin bu önemi yabani buğday, mercimekgiller gibi bitkilerin tarıma alınması, koyun ve keçinin evcilleşmesi ile gerçekleştirilmiştir.
Anadolu Uygarlıkları / İlk Yerleşimler
Hangi İldedir?
Çayönü Tepesi, Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde yer almakta olup, 1964 yılından itibaren yapılan kazılar, Neolitik Dönem’in izlerini gün yüzüne çıkarmaktadır. Bu kazılar, bölgenin tarihine ışık tutmakta ve önemli arkeolojik bulgulara ulaşılmasına olanak sağlamaktadır.